3-4. در وقت کاربر صرفهجویی کنید.
این قانون بیانگر بزرگترین چالش برای مدیران وب، صاحبان وبگاهها و طراحان موتورهای کاوش است. مدیر وبگاه باید همیشه در نظر داشته باشد که وقت کاربران بسیار مهم و گرانبها است. یک وبگاه باید همیشه خطمشیهایش را مطابق با نیازهای اطلاعاتی کاربرانش تنظیم کند. مجموعه منابع اطلاعاتی یک وبگاه باید به صورتی جذاب، ساده و روشن طراحی و تنظیم شده باشد تا وقت کاربران در هنگام جستجوی منابع مورد نیاز تلف نشود.
این قانون دارای دو مؤلفه است: یک مؤلفه پیشین (مطمئن شوید که کاربران، منابع مورد جستجو را به سرعت خواهند یافت) و مؤلفه پسین (اطمینان حاصل نمایید که دادهها طوری تنظیم شدهاند که اطلاعات، به سرعت قابل بازیابی خواهند بود). همچنین ضروری است که مدیر وبگاه متوجه باشد که کاربران در دستیابی به آن وبگاه به دنبال چه اهدافی هستند (Steckel 2002).
مدیران وبگاهها با به وجود آوردن وبگاههای کاربرپسند، به صرفهجویی در وقت کاربران کمک کردهاند. زمانی که طراحی وبگاهی به پایان میرسد، بارگذاری میشود و توسط کاربران مورد آزمایش قرار میگیرد، تجارب آنان ارزش خواندن را دارد و شاید این سؤال پیش آید که: آیا وبگاه، کاربرپسند است؟ اگر مدیر وبگاهی خواستار جلب رضایت جامعه کاربران خود میباشد، باید درباره آنها و چگونگی جذب و افزایش آنها و تأمین رضایت خاطر آنان بیندیشد. باید به خاطر داشت که کار مدیر وبگاه کمک به کاربران در انجام جستجوهای مؤثر و کارآمد، روزآمد کردن وبگاه، و هدایت درست کاربران در وبگاه میباشد. بنابراین، کاربرپسندی و سودمندی دو امر مهم برای هر وبگاه هستند.شاید این قانون مثل قوانین دیگر واضح و بدیهی نباشد. با این حال،
این قانون متضمن بسیاری از اصلاحات در مدیریت وبگاه است. یک وبگاه باید تمام وجوه مربوط به خطمشیها، مقررات و سامانههای خود را با یک ملاک ساده مورد بررسی قرار دهد که: صرفهجویی در وقت کاربر برای برآورده شدن اهداف وبگاه، حیاتی است.
راههای دیگری برای عمل به این قانون وجود دارند. [همانگونه که پیشتر بیان شد] یک نقشه وبگاه که به خوبی طراحی و اجرا شده، در وقت کاربران صرفهجویی میکند. صرفهجویی در وقت کاربران به معنای تأمین دسترسی کامل و کارآمد به منابع وب و جلب رضایت کاربران، و نخستین ابزار اندازهگیری میزان موفقیت وبگاه است: وجود کاربران مأیوس و ناراضی به معنای شکست وبگاه در انجام وظایف و مسئولیتها است این قانون را بهصورت دیگر هم میتوان بیان کرد: به کاربر به خوبی خدمت کنید.
به منظور صرفهجویی در وقت کاربر، طراحی وبگاه باید بسیار کارآمد و کاربرپسند باشد تا کاربر بتواند آنچه را میخواهد به سادگی، جستجو و بازیابی نماید و مجموعه زیادی از اطلاعات موجود و بالقوه مفید را در کوتاهترین زمان ممکن مورد بررسی قرار دهد. قانون چهارم بر خدمترسانی مؤثر به کاربران تأکید دارد، و این مستلزم طراحی یک نقشه/ نمایه مناسب و آسانفهم برای وبگاه است.
3-5. وب یک ارگانیسم در حال رشد است
وب منعکسکننده تغییراتی است که در جهان اطراف ما رخ میدهد. چنانچه ما همگام با زندگی حرکت نماییم و به پرمایه بودن آن کمک کنیم وب نیز به رشد خود ادامه خواهد داد. در واقع، وب یک ارگانیسم در حال رشد است. ما باید با این توقع و انتظار برنامهریزی کنیم و بسازیم که وب و کاربرانش همواره رشد و تغییر خواهند کرد. همانطور، باید مهارتهای خود را نیز همواره گسترش دهیم (Steckel 2002).
وب معضل جالبی را برای کتابداران به نمایش در آورده است. در حالی که تنها حدود پنجاه هزار کتاب در سال در ایالات متحده آمریکا منتشر میشود، وب جهانگستر شامل حدود 320 میلیون صفحه وب در حال رشد و تغییر میباشد. وقتی کتابی منتشر میگردد، توسط ویراستاران و ناشران بررسی و ارزیابی میشود و امید میرود که دارای ارزش باشد. از طرف دیگر، زمانی که یک صفحه وب منتشر میگردد بهراحتی در یک وبگاه بارگذاری میشود. هیچ راهنما [و قید و شرطی] برای وب وجود ندارد. هر کسی میتواند [هر چیزی را که دوست دارد] منتشر کند و این کار را هم انجام میدهد. کتابداران میتوانند نقش مهمی در وجین مواد بیارزش و تهیه فهرستهای گزارمانی[29] از پیوندها ایفا نمایند تا کاربران در هنگام استفاده، به ارزش محتوایی آنها اعتماد کنند. وب با منابع نامحدودش، از تخصص کتابداران در زمینههای گوناگونی مانند نمایهسازی و فهرستنویسی، و نیز روش جستجو استفاده میکند. با افزایش تقاضای کاربران برای ارزشمندی جستجوهایی که انجام میدهند، تقاضا برای این نوع مهارتهای کتابداران نیز افزایش خواهد یافت (Syracuse University 2004).
امروزه نمایه گوگل شامل بیش از هشت میلیارد صفحه وب میباشد (Google 2004). وب با سرعت بالایی در حال رشد است و منبع عظیمی از اطلاعات را برای کاربران و پایگاه گستردهای از مشتریان بالقوه را برای مشاغلی که در وب حضور دارند فراهم مینماید (Thelwall 2000). آرشیو اینترنت در حال ساخت کتابخانه رقومی[30] از وبگاهها و دیگر مصنوعات فرهنگی موجود به شکل دیجیتالی است تا مانند یک کتابخانه سنتی، امکان دسترسی رایگان پژوهشگران، مورخان، دانشمندان و عموم مردم را فراهم کند. مجموعه اطلاعاتی آن شامل 30 میلیارد صفحه وب میباشد. دستگاه پیشینهنمای[31] آن که در حال حاضر شامل بیش از 100 ترابایت داده است و با سرعت 12 ترابایت در ماه رشد میکند، بزرگترین پایگاه اطلاعاتی شناختهشده در جهان است و نسخههای متعددی از کل وب عمومی را شامل میشود (Internet Archive 2004). خوب یا بد، امروزه وب نقش مهمی در همه کشورها و جوامع بازی میکند.
قانون پنجم درباره آخرین مشخصه وب است و بر لزوم تنظیم دائم دیدگاهها درباره وب تأکید دارد. وب در حال رشد و تغییر است و همیشه هم خواهد بود. رشد و تغییر با هم اتفاق میافتند و نیازمند انعطاف در مدیریت مجموعه وب، در استفاده از فضای مجازی، در حفظ و افزایش کاربران، و در ماهیت برنامههای وب است. مجموعه وب تغییر و افزایش مییابد، فناوریهای اطلاعاتی تغییر میکنند و مردم نیز تغییر خواهند کرد. قانون پنجم به ما گوشزد میکند که رشد بدون تردید اتفاق خواهد افتاد و باید به صورت نظاممندی برای آن برنامهریزی شود.
4. بحث
پنج قانون وب به شناسایی وب به مثابه انگیزهای قوی برای تغییرات فنی، آموزشی و اجتماعی کمک میکنند و در این فرایند، کاربر بهحق در مرکز توجه میباشد. بنابراین مدیران وبگاهها و طراحان موتورهای کاوش تنها با درک نیازها و ویژگیهای کاربران است که میتوانند ابزارهای لازم را برای کمک به کاربران در برآوردن نیازهای اطلاعاتی آنان فراهم نمایند. صرفهجویی در وقت کاربر با فراهم آورن روشهای دسترسی آسان، از دغدغههای اصلی مدیران وب است. علاوه براین، بسیاری از نویسندگان و مدیران وبگاهها دوست دارند که اطلاعات و دانش خود را از طریق صفحههای وب با دیگران قسمت کنند، زیرا وب برای استفاده است و میتواند منبعی پویا از اطلاعات را برای کلیه کاربران فراهم نماید.
رشد کاربرگرایی در تفکر جدید وب تا حدودی در ارتباط با نگاه نئولیبرایستی متداول در جامعه [جهانی] قابل درک است. هنگامی که انسانها به حد و اندازه مشتری یا کاربر تقلیل مییابند، جامعه را نیز میتوان به یک بازار تقلیل داد. بنابراین، کاربرگرایی موضوعی است که جای نقد و بررسی دارد.
5. نتیجهگیری
از پنج قانون وب چه چیزی باید آموخت؟ امید است که خوانندگان دو چیز از این مقاله به دست آورده باشند: نخست این که احساس قدرشناسی تازهای نسبت به کار رانگاناتان پیدا کرده باشند، و دوم این که جنبههای نوینی از کار کتابداران و حرفهمندان اطلاعرسانی را درک کنند. این مقاله را با این پرسش آغاز کردیم که «معنای این قوانین چیست؟» چهار قانون نخست شیوه تفکر نوینی را که کاربرگرایی نامیده شد منعکس میکنند. بر اساس این قوانین، دلیل وجود وب، رابطه آن با «کاربران» و «کاربرد» است.
این قوانین برای وب کنونی به همان اندازه وب آینده قابل کاربرد هستند. این قوانین نهتنها برای وب در کلیت آن قابل کاربرد هستند، بلکه ویژگیهای پایهگذاری، تقویت، و ارزیابی پایگاههای اطلاعاتی پیوسته و خدمات کتابخانههای رقومی را مشخص میکنند. این پنج قانون، نحوه خدمترسانی مطلوب و فلسفه سازمانی وب را به اختصار نشان میدهند. بنابراین، بر اساس این قوانین میتوان وبگاهها را ارزیابی کرد.
این مقاله با پرسشهای دیگری برای خوانندگان آتی به پایان میرسد. دوره طلایی وب چه زمانی خواهد بود؟ آیا وب یک نیروی مدنیساز خواهد بود یا موجب تفرقهاندازی؟ آیا وب دژی برای آزادی اندیشه خواهد بود؟ آیا وب تبدیل به نیروی حیاتی برای انسجام فرهنگی و اجتماعی خواهد شد؟
هر آنچه که اکنون هست، اما وب در آینده نقشهای مهمی را که کتابخانهها همواره در طول اعصار بر عهده داشتهاند به عهده خواهد گرفت.